Bij carbid schieten wordt water aan carbid toegevoegd, waardoor een explosief gas ontstaat. Een ontsteker brengt het gas tot explosie. Door dit in een bus te doen, en de bus af te sluiten met bv een bal, schiet de bal ver weg. Wellicht het leukste is de bijbehorende luide knal. Ook de prijs is leuk, vergeleken met knal vuurwerk.
Carbid valt niet onder de vuurwerkwet, maar dat betekent niet dat er zomaar overal afgevuurd mag worden. Meestal wordt alleen op oudjaarsdag geschoten, maar ook dan op gezette tijden en plekken. Iedere gemeente kan dat zelf bepalen. Bekijk eerst de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) of daar iets over in staat. Staat daar niets over in, bekijk dan de gemeentelijke website of bel; soms is het mogelijk een (evenementen-)vergunning aan te vragen; indien toegekend dan zal deze alleen gelden voor de aanvrager voor de aangevraagde periode.
Het 'doel' van carbid schieten kan divers zijn. Uiteraard worden de boze geesten ermee weggejaagd, maar dat zal voor de meesten bijzaak zijn. Belangrijker is het samenzijn. Dan is er, bedoeld of onbedoeld, een competitief element wat bovendrijft: wie maakt de luidste knal, wie schiet het verst/hoogst, wie maakt er een blooper, afijn de gezelligheid zit er snel in.
carbid schieten
Er zijn ook georganiseerde competities, waar de deelnemers strijden om prijzen. Er kan 'gescoord' worden op decibellen, door een bepaald doel te treffen, snelheid, hoogte, afstand, richting etc. Ook hier voert gezelligheid de boventoon.
Begin klein
Aan te raden is te beginnen met een verfblik. Dat geeft al een behoorlijke knal. Haal een schoon blik bij de verfwinkel, en sla met een spijker een gaatje middenin de bodem.
Doe een brok carbid in het blik, druppel wat water op de steen, en sluit het blik af met de deksel. Houd het blik tegen de grond met je voet, en hou dan een vlam bij het gaatje. filmpje
Eerst volgt een beschrijving van alle spullen die nodig zijn ('hardware'), daarna een beschrijving hoe hiermee een knal te maken ('procedure'). Als laatste is mijn opstelling beschreven.
1. Hardware
Dit is minimaal nodig:
bus - afsluiter - ontsteker - carbid - water - spuitfles - beschermingsmiddelen
optioneel zijn: conservenblikje - autoband
1.1 bus
de klassieke melkbus is nog altijd goed verkrijgbaar op marktplaats. Kies er een met een inhoud van 30 of 40 liter, liefst van aluminium (lichter; roest niet), maar in geen geval van koper. Is er een deksel bij geleverd, leg die dan direkt terzijde (zie 'afsluiter'). Controleer de bus op scheuren, bijvoorbeeld door de bus tot de rand toe te vullen met water, en deze een nachtje te laten staan.
Om het opgesloten gas in de bus te ontsteken moet daar een vlammetje of vonk bij kunnen komen, daarvoor moet er een gaatje van ongeveer ⌀3mm in de bus worden geboord, het zgn. 'zundgat' (zünd (D) = ontsteken (NL)). Kies de plaats van het zundgat zodanig dat de plaats van ontsteking midden onderin de bus is.
Een goed alternatief voor een melkbus is een omgebouwde gasbus.
1.2 afsluiter
het doel van de afsluiter is het gas in de bus bijeen te houden, tot het moment van ontsteking; er is geen andere reden.
Een voetbal is daarvoor het meest geschikt (herbruikbaar; kan weinig schade aanrichten). Blaas de bal zodanig op dat deze nèt in de opening klemt.
Gebruik in geen geval een melkbus deksel. Dit omdat deze na verloop van tijd klem komt te zitten, waardoor het gas via een andere weg (bv scheur in de bus) naar buiten wil.
In het geval van een stalen bus+deksel kan het inslaan van de deksel vonken geven, wat een vroegtijdige ontsteking geeft (voorbeeld).
ALternatieven zijn: een rubberen schijf, of een stuk tapijt, met een springtouw verbonden aan de bus
1.3 ontsteker
De meeste incidenten bij het carbid schieten hebben te maken met de ontsteking.
Van belang is:
• controle over het moment van de knal. Dit is niet het geval wanneer de ontsteking weigerachtig is (voorbeeld), of vertraagd kan zijn (voorbeeld).
• afstand tot de bus, zo groot mogelijk (fout)
• plaats van ontsteken, bij voorkeur binnenin de bus. Zo niet dan bestaat een kans dat het gas naar buiten brandt als een waakvlam (voorbeeld 1, 2, vgl. carbidlamp). Wanneer de afsluiter wordt verwijderd bestaat de kans dat de vlam alsnog naar binnen slaat (voorbeeld)
Ontstekers die hieraan voldoen, zijn:
• piëzo ontsteking (hier, werking),
• komaansteker (hier, werking),
• electronische ontsteker (voorbeeld, werking)
Deze vereisen wel wat handigheid en creativiteit om op de bus gemonteerd te krijgen, maar het levert een hoop gemak en veiligheid op.
Ook voldoen:
• fakkel op lange stok, gasbrander op lange stok
1.4 carbid
Met een 40-liter bus verbruik je ongeveer 3 kilo carbid op een dag. Carbid is, mits goed afgesloten, zo'n vijf jaar goed houdbaar. Dus: koop niet teveel carbid ineens.
Koop grote stenen (5cm+). Een carbidsteen is bruikbaar zolang deze nog een harde kern heeft (de gasproduktie zal na verloop van tijd wel afnemen).
1.5 water
1.6 spuitfles (en jerrycan)
Met de spuitfles kan nauwkeurig en consequent het carbid nat worden gemaakt.
De jerrycan zorgt ervoor dat je altijd genoeg water hebt, waarmee de spuitfles kan worden bijgevuld.
1.7 beschermingsmiddelen
Maak minimaal gebruik van gehoorbescherming.
Optioneel zijn handschoenen en een (vuurwerk-)bril.
1.8 conservenblikje (optioneel)
Een bijprodukt van de reactie van carbid met water is een natte witte substantie, dat in de bus aankoekt. Om dit te voorkomen kan het carbid en water in het conservenblikje worden gedaan, dat vervolgens in de bus wordt gedaan.
Niet alleen houdt dit de bus schoon, maar zorgt er ook voor dat het carbid en water goed met elkaar reageren (de carbidbus hoeft niet meer geschud te worden), zorgt voor een lager carbid verbruik, en een consequente knal.
1.9 autoband (optioneel)
De ontploffing kan een behoorlijke terugslag geven (voorbeeld 1 | 2 | 3). De terugslag kan worden opgevangen door de bus gedeeltelijk in te graven, of vertikaal op de grond te zetten.
Een andere mogelijkheid is de bus schuin in een autoband te plaatsen (haal een afgedankte bij de garage), of van een pallet een plank te verwijderen, en daar de bus schuin in te plaatsen.
2. Procedure
2.1 De knal
Eigenlijk is de werkwijze voor het 'normale' carbid schieten niet anders dan die van het verfblik.
De hoeveelheden kunnen worden opgeschaald naar het volume. Een verfblik van 1 liter met 5 druppels water, verhoudt zich naar een 40 liter bus met (40*5=)200 druppels (~50 ml) water.
Het zal blijken dat niet iedere knal even goed (luid) is. Dit heeft alles te maken met de verhouding carbid/water (eigenlijk: gas/zuurstof).
Door altijd genoeg carbidstenen te gebruiken, zeg twee tot drie grote brokken voor een 40 liter bus, zal al het water worden opgenomen door de stenen en worden omgezet in explosief gas (het conservenblikje helpt daarbij). Op deze manier kan de gas/zuurstof verhouding worden geregeld.
Om een goede knal te vinden hoeft er slechts aan één 'knop' gedraaid te worden: de hoeveelheid toegevoegd water.
Door te luisteren en te kijken kan al snel de oorzaak van een slechte knal worden gevonden:
• te veel water resulteert in: een steekvlam, zwarte rook, voortijdig uitduwen van de bal, een vlam uit het zundgat, brandende carbidstenen, en/of natte witte smurrie in de bus. Een andere oorzaak kan zijn dat de bus beter belucht moet worden.
• als er geen knal is kan dat komen door òf te veel, òf te weinig water.
Lekker knallen is natuurlijk fijn, maar het moet ook leuk blijven. Dus geen ongelukken. Hieronder volgt een beschrijving van een veilige procedure. Helaas óók gebaseerd op eigen ervaring (!).
Vrijwaring: Carbid schieten is niet zonder risico. Het opvolgen van de tips op deze pagina biedt geen garantie op het voorkomen van ongelukken of schade. De lezer blijft zelf verantwoordelijk voor zijn handelen en de gevolgen ervan.
Een veilige knal verloopt ongeveer zo:
1. carbidstenen in het conservenblikje, nat maken, het geheel in de bus stoppen
2. plaats de afsluiter
3. plaats de bus op een ondergrond of in een autoband of rek oid, in ieder geval zodat de bus niet door de terugslag naar achter kan schieten
4. kies als richting een vrij schootsveld, 50-75 meter, en dus niet richting mens of dier
5. gebruik gehoorbescherming
6. ga naast en achter de bus staan, op veilige afstand (zo dus niet). Let op waar anderen zich bevinden
• gebeurt er niets ('blindganger') dan wordt dat veroorzaakt doordat er te veel of te weinig water is toegevoegd. In dat geval: leg de bus op zijn kant, niet gericht op jezelf of anderen, en verwijder de afsluiter. Na een paar minuten helemaal opnieuw beginnen.
9. direkt na de knal, leg de bus op zijn zijkant, dan kunnen de restgassen ontsnappen
10. let op andere vrienden of zij ook klaar zijn met hun knal, en ga dan je afsluiter halen
11. klop het witte poeder van de carbidstenen af, en stop ze opnieuw in het conservenblikje
3. Mijn opstelling
De figuur hieronder geeft schematisch mijn opstelling weer (de onderdelen zijn onderling niet in verhouding getekend).
Klik op een benaming voor een foto.
Verdere toelichting volgt onder de figuur
Toelichting:
De electrische ontsteker, een gas BBQ ontsteker, maakt met behulp van een bougie een vonk binnenin de bus. De ontsteker wordt bediend door een trekschakelaar, die met een kort touw verbonden is met een zwakke magneet. Het trekkoord heeft aan het eind een stuk ijzer, dat kleeft aan de magneet.
De afsluiter is met behulp van een elastiek vastgemaakt aan het handvat van de bus.
Door het elastiek onderlangs het trekkoord te laten lopen, zal bij het knallen de magnetische verbinding automatisch worden verbroken. Na de knal kan de bus klaar worden gemaakt voor de volgende knal; als laatst wordt de magnetische verbinding weer gemaakt.
Hiermee is het risico van het onbedoeld ontsteken tot een minimum beperkt.
Dit filmpje laat het principe van de ontsteking zien (materialen uit het filmpje komen niet geheel overeen met de tekening. Voor de duidelijkheid is de bougie buiten de bus gehouden).
op deze website worden geanonimiseerde bezoeker aantallen bijgehouden
